Optymalizacja podatkowa – ryzyka i korzyści

Optymalizacja podatkowa, zwana również „unikaniem opodatkowania”  to działania, których dokonuje się w celu zminimalizowania zobowiązań podatkowych, wykorzystując do tego instytucje prawa podatkowego czy prawa spółek, a nie poprzez dokonywanie faktycznych modyfikacji działalności podatnika. Przedsiębiorca może dzięki temu w pewnych sytuacjach zaoszczędzić, ale wiąże się to z możliwością uznania przez organy skarbowe działań optymalizacyjnych i naliczeniem podatku a także potencjalnych odsetek według stawek mających zastosowanie przed wdrożeniem schematu optymalizacyjnego.

Dodajmy, że terminu „optymalizacja podatkowa” nie należy rozumieć jako unikania opodatkowania powodującego popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, które naraża podatnika na konsekwencje karno-skarbowe – czynności tego typu określa się często nieco podobnym lecz odmiennym co do treści pojęciem, jakim jest „uchylanie się od opodatkowania”. W artykule przedstawiamy więc jedynie dozwolone sposoby na obniżenie wysokości podatku VAT, PIT lub składek ZUS.

Czym jest optymalizacja podatkowa?

Optymalizacja podatkowa nie jest uchylaniem się od obowiązku płacenia podatków, a jedynie wdrażaniem schematów działania pozwalających dzięki odpowiednim konstrukcjom prawnym obniżyć efektywne obciążenie podatkowe. Działania podejmowane w ramach optymalizacji podatkowej każdorazowo powinny być konsultowane ze specjalistami. Skomplikowane sposoby mogą być ryzykowne, zwłaszcza jeśli mówimy o złożonym procesie planowania podatkowego, nie zaś o korzystaniu z ulg lub zwolnień.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów optymalizacji podatkowych: związanych z przewidzianymi w przepisach możliwościami, które są zgodne z podstawowym celem działalności gospodarczej, czyli zwiększaniem zysków netto albo też wykorzystywaniem luk w przepisach i niejednoznacznością przepisów. Szczególnie ta druga kategoria jest obciążona wysokim ryzykiem poniesienia kosztów w wymiarze odpowiadającym okolicznościom „dokonania czynności odpowiedniej” czyli niewykorzystującej optymalizacyjnego schematu podatkowego. Warto wspomnieć, że działania pomiędzy optymalizacją podatkową a uchylaniem się od płacenia podatków mogą nie być wyraźne, co może działać na niekorzyść przedsiębiorcy. Rozwiązaniem jest wówczas uzyskanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Zastosowanie się do niej gwarantuje, że podatnik nie poniesie negatywnych konsekwencji, takich jak konieczność uiszczenia odsetek za zwłokę lub odpowiedzialność karno-skarbowa.

Główny cel optymalizacji podatkowej: oszczędności

Nie da się ukryć: im mniejszy podatek zapłaci przedsiębiorca, tym więcej zyska na swoim biznesie. Redukcja zobowiązań podatkowych jest głównym celem optymalizacji podatkowej. Warto więc podkreślić, co nie jest optymalizacją podatkową – a w dalszej części artykułu wyjaśnimy, jakie legalne sposoby może podjąć przedsiębiorca, aby zmniejszyć swoje zobowiązania wobec urzędu skarbowego i ZUS-u.

Optymalizacją podatkową nie są działania nielegalne, związane z niewykazywaniem części dochodów, nierzetelnym prowadzeniem księgowości, prowadzeniem niezarejestrowanej działalności, składaniem fałszywych zeznań lub jawnym uchylanie się od płacenia podatków – wyjaśnia specjalista z Kancelarii doradcy podatkowego z Krakowa – Kontrowersje wzbudza również wykorzystywanie tzw. rajów podatkowych, a w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 roku znajdziemy wykaz krajów i terytoriów, w których systemach podatkowych stosowana jest szkodliwa konkurencja podatkowa. Teoretycznie można prowadzić działalność gospodarczą w wymienionych w ustawie krajach, ponieważ prawo polskie nie przewiduje zakazu współpracy z firmą tam zarejestrowaną. Z drugiej strony istnieją ograniczenia umożliwiające korzystania ze zwolnień podatkowych dla polskich rezydentów, dlatego optymalizacja podatkowa związana z wykorzystaniem rajów podatkowych może być ryzykowna – dodaje.

Sposoby na zmniejszenie obciążeń podatkowych

Wśród legalnych, ale obciążonych ryzykiem działań, które pozwolą na obniżenie podatków, możemy wyróżnić m.in.:

• Planowanie podatkowe, które wiąże się nie tylko z obniżeniem podatków, ale również stabilizacją sytuacji finansowej firmy i np. zwiększenia zdolności kredytowej. Wszystko zależy od oczekiwań, a specjaliści z kancelarii podatkowych mogą zaproponować najlepsze rozwiązania.
• Wykorzystywanie luk w prawie, które umożliwią optymalizację podatkową – działania ryzykowne, jednak możliwe do przeprowadzenia ze specjalistami, którzy doskonale orientują się w przepisach prawa.
• Tworzenie zagranicznych spółek holdingowych lub podatkowych grup kapitałowych.
• Restrukturyzacja lub połączenie spółek.
• Wykorzystywanie zróżnicowanych form prawnych prowadzenia działalności oraz wybór formy opodatkowania (zasady ogólne, karta podatkowa, ryczałt, podatek liniowy – niektóre mogą być bardziej opłacalne, inne mniej w zależności od okoliczności, w których znajduje się podatnik).
• Łączenie źródeł przychodu.

Wśród mniej ryzykownych form obniżania obciążeń podatkowych można wyróżnić:

• Oszczędzanie podatkowe, np. metoda kasowa w VAT – w przypadku małych podatników uiszczenie podatku można przesunąć do momentu otrzymania zapłaty za transakcję.
• Korzystanie z ulg i zwolnień podatkowych.
• Skorzystanie z jednorazowej amortyzacji.
• Uproszczone zaliczki na podatek dochodowy.
• Zwolnienie podmiotowe z VAT.
• Opłacanie preferencyjnych stawek ZUS.

Podsumowując, optymalizacji podatkowej dokonuje się w celu zmniejszenia kosztów związanych z koniecznością opłacania składek ZUS, podatku dochodowego oraz VAT. Działania te, choć legalne, nierzadko nie spowodują uzyskania oczekiwanej korzyści. Dlatego też nie zaleca się wprowadzania ich na własną rękę, o ile wystarczająco dobrze nie orientujemy się w zmieniających się przepisach. Optymalizacja wymaga specjalistycznej wiedzy, zwłaszcza w związku z rozwijaną przez rządzących polityką przeciwdziałania optymalizacji podatkowej polegającej np. na funkcjonowaniu mechanizmu obowiązkowego raportowania schematów podatkowych (tzw. MDR) oraz klauzuli antyoptymalizacyjnej zawartej w ordynacji podatkowej.